سیزده آبان چه بود و چه شد؟

سیزده آبان چه بود و چه شد ؟

گرامی‌داشت روز دانش‌آموز در ۱۳آبان به واقعه‌ای برمی‌گردد که در چنین روزی در آبان سال ۱۳۵۷ رخ داد. پاییز سال ۵۷ روزها و هفته‌های اوج‌گیری قیام‌ها در شهرهای ایران بود. هدف قیام هم هر روز روشن‌تر می‌شد که همانا سرنگونی نظام پادشاهی بود. شروع سال تحصیلی ۵۷ هم با بقیه سال‌ها بسیار متفاوت بود. هر هفته که از سال تحصیلی می‌گذشت، برگزاری کلاس و خواندن درس تحت‌الشعاع تظاهرات و قیامهای گوناگون قرار می‌گرفت. گاهی می‌شد که کلاسی فقط با چند دانش‌آموز برگزار می‌شد. گاهی می‌شد که معلمی سر کلاس نمی‌آمد. گاهی می‌شد که یک مدرسه کامل تعطیل بود. در چنین فضای بلاتکلیفی، آنچه که روزبه‌روز به سمت تعیین‌تکلیف می‌رفت، تعیین سرنوشت حکومت شاه بود.
یکی از تاکتیک‌های آن زمان در مقابل ارتش شاه و نیز مطالبه آزادی زندانیان سیاسی، دست زدن به تحصن و اعتصاب بود. از این اعتصاب‌ها، یکی که خیلی سر زبانها افتاده بود و هر روز مسأله‌ای برای حکومت درست می‌کرد، تحصن و اعتصاب شخصیت و مبارز نامدار و محبوب مردم، سید محمود طالقانی بود. این تحصن و اعتصاب در مسجد دانشگاه تهران جریان داشت. هر روز هم عده زیادی از دانشجویان یا دسته‌های مردم برای دیدار، همبستگی و گرامی‌داشتن حرکت آقای طالقانی به‌جانب دانشگاه تهران روان بودند. این حرکت خودش تبدیل به کانون توجه و سبب یک جنبش و اعتراض روزانه علیه نظام شاه شده بود.
صبح روز ۱۳آبان ۵۷ جمعی از دانش‌آموزان تصمیم گرفتند به دانشگاه تهران بروند. این حرکت تبدیل به یک تظاهرات در داخل و اطراف دانشگاه شد. توده به‌هم‌فشرده دانش‌آموزان در داخل دانشگاه و گردآمدن مردم در اطراف دانشگاه تهران از یک طرف و تهاجم ارتش برای به‌هم‌زدن این اجتماع بزرگ، فضای داخل و اطراف دانشگاه را هر چه بیشتر به سمت یک فضای نظامی سوق ‌داد. نیروهای ارتش با تمام قوا از رفتن جمعیت جلوگیری می‌کردند. دانش‌آموزان هم قصد داشتند به دیدار متحصنان بروند. ناگهان سربازان آتش گشودند. دانش‌آموزان پراکنده شدند؛ ولی درهای دانشگاه بسته بود و راه خروج نداشتند. در چنین